بزرگداشت حکیم ابوریحان بیرونی
سیزدهم شهریورماه، روز بزرگداشت ابوریحان بیرونی است. ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از دانشمندان بزرگ ایران در علوم حکمت و اخترشناسی و ریاضیات و تاریخ و جغرافیا - در سال 362 هجری قمری در اطراف خوارزم متولد شد و به این خاطر به بیرونی یعنی خارج از خوارزم معروف شده است.
ابوریحان بیرونی البته یک فیلسوف رسمی که دارای روش خاص فلسفی باشد، نبود، اما دارای آگاهی عمیق فلسفی بوده و این امر از اشارات بسیاری که در ضمن کتاب‌هایش به چشم میخورد، مسلم می‌شود.
حتی در ضمن این مباحث می‌بینیم که برخی مشکلات کلامی و مذاهب فلسفی را نام می‌برد و با عباراتی پرمعنی و پخته از آن‌ها انتقاد یا استقبال می‌کند. ابن ابی اصیبعه در این زمینه می‌گوید:
«او معاصر با شیخ‌الرییس ابن سینا بود و میان آن دو مراسلات و محادثاتی رد و بدل می‌شد و من جواب چند سؤال را از آن ابن سینا که ابوریحان از او پرسیده بود، پیدا کردم که حاوی امور مفید و سودمندی بود». و ازجمله کارهایی که بیرونی کرده این است که «وجوه توافق میان فلسفه فیثاغوری افلاطونی و حکمت هندی و بسیاری از مذاهب صوفیه را بیان کرده است».
او از اولین کسانی است که به پیدا کردن وزن مخصوص بسیاری از اجسام مبادرت کرد و آن‌چنان این کار را دقیق انجام داد که اختلاف وزن‌های محاسبه‌شده‌اش با وزن‌هایی که دانشمندان در قرن‌های اخیر با توجه به تمام وسایل جدید خود تهیه کرده‌اند، بسیار ناچیز است.
گرچه ابوریحان معمولا آثار خود را به عربی و سانسکریت می‌نوشت، اما از لحاظ فارسی دارای تسلط کامل بود تا
آن‌جا که کتاب "التفهیم" وی که به دو زبان پارسی و تازی نوشته شده است، هم‌اکنون به عنوان یک مرجع لغت فارسی مورد توجه دانشمندان و ادبای فارسی است.
این روایت معروف است که در واپسین ساعات عمر ابوریحان بیرونی شخصی به دیدنش آمد و او در بستر بیماری پاسخ مسأله‌ای علمی را از وی پرسید. اطرافیان که از کار او متعجب شده بودند، از بحث علمی برحذرش داشتند؛ ابوریحان در پاسخ چنین گفت: «آیا پاسخ این سوال را بدانم و بمیرم بهتر است یا ندانسته بمیرم؟» ابوریحان بیرونی در سال 440 هجری قمری در سن 78 سالگی در شهر غزنین از دنیا رفت.
